PESEL w Konińskim Budżecie Obywatelskim
W styczniu pisałem o tym, że Miasto nie może zbierać numeru PESEL mieszkańca, gdy ten chce zagłosować na wniosek złożony do KBO. Teraz zaś wykazuję na podstawie kilku pism, iż miałem rację. Ponadto poruszę też temat definicji mieszkańca, o którym każdego roku jest głośno przy okazji każdego głosowania nad Regulaminem.
Zdaję sobie sprawę, że budżety obywatelskie o wiele prościej się przeprowadza, gdy są zbierane numery PESEL i telefonu. Właściwie ma to miejsce tylko wtedy, gdy głosowanie jest przede wszystkim elektroniczne. Gdy mamy do czynienia z konsultacjami społecznymi, które odbywają się w terenie, wówczas ten problem znika. O tym jednak kiedy indziej.
Tutaj chciałbym poruszyć sprawę zbierania i gromadzenia numerów PESEL i telefonu w celu weryfikacji. Pisałem w styczniu, że podobne działania są niedozwolone i uznawane za naruszenie prawa. Budżety obywatelskie są rodzajem “szczególnych” konsultacji społecznych — czyli wciąż są konsultacjami społecznymi. Przytoczę zatem kilka wyroków i rozstrzygnięć nadzorczych. Najdobitniej ten problem wskazuje rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego, nr NPII.4131.1.279.2019:
Ponadto, organ nadzoru stwierdza, że zakres danych osobowych objęty treścią pkt 9 załącznika nr 1 do uchwały (w zakresie adresu e-mail, numeru PESEL i numeru telefonu) wykracza poza zakres danych niezbędnych do realizacji celu, dla którego dane są przetwarzane – w analizowanym przypadku do ustalenia, czy osoba popierająca określony projekt jest mieszkańcem gminy. Weryfikacja wyżej wymienionego kryterium nastąpić może w oparciu o pozostałe dane wymienione w pkt 9 załącznika do załącznika nr 1 do uchwały, a mianowicie imię i nazwisko oraz adres zamieszkania. Tym samym, obowiązek podania ww. danych nie jest niezbędny do załatwienia przez organ sprawy. Obowiązek ten uznać więc należy za sprzeczny z zasadą minimalizacji danych osobowych (adekwatności), wyrażoną w art. 5 ust. 1 lit. c przywołanego wyżej rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku.
To rozstrzygnięcie najdobitniej wskazuje, że PESEL i nr telefonu nie mogą być zbierane w związku z budżetem obywatelskim. Podaje też jednocześnie, dlaczego. Problemem zajął się także Wojewoda Lubelski:
Numer PESEL nie jest ani warunkiem, ani przesłanką bycia mieszkańcem gminy, jak również nie obejmuje danych dotyczących miejsca zamieszkania. Tymczasem to właśnie miejsce zamieszkania ma znaczenie przy ustalaniu, czy osoby figurujące na liście osób popierających wniosek o przeprowadzenie konsultacji lub oddająca głos jest mieszkańcem gminy, gdyż po takie kryterium sięgnął ustawodawca w art. 5a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. (Nr PN-II.4131.254.2019).
Numer PESEL nie obejmuje natomiast danych dotyczących miejsca zamieszkania, a więc nie daje informacji o okoliczności mającej znaczenie przy ustalaniu, czy osoba figurująca na liście osób popierających wniosek o przeprowadzenie konsultacji lub oddająca głos jest mieszkańcem gminy. (Nr P-II.4131.2.179.2018, rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podkarpackiego).
Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, sygn. III SA/Łd 354/16:
Nietrudno zauważyć, że numer PESEL nie obejmuje danych dotyczących miejsca zamieszkania. Tymczasem ta właśnie okoliczność ma znaczenie przy ustalaniu, czy osoba figurująca na liście osób popierających wniosek o przeprowadzenie konsultacji jest mieszkańcem gminy, gdyż po takie kryterium sięgnął ustawodawca w art. 5a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowiąc, że "w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy mogą być przeprowadzone na jej terytorium konsultacje z mieszkańcami gminy." Już chociażby z tego powodu względu odwoływanie się do numeru PESEL jest chybione, skoro nie służy on rozstrzygnięciu, czy oznaczona osoba jest "mieszkańcem gminy", należącym do kręgu podmiotów, z którymi mogą być prowadzone konsultacje.
Takich wyroków i rozstrzygnięć nadzorczych jest łącznie kilkadziesiąt na przestrzeni wielu lat. Wojewodowie i sądy mają na myśli tutaj to, że dla weryfikacji biorących udział w konsultacjach społecznych nie można korzystać z narzędzi, które nie dostarczają potrzebnych do niej informacji. Zgodnie z powyższym zapisem konsultacje społeczne można zweryfikować tylko poprzez narzędzia wykazujące, iż dana osoba jest mieszkańcem gminy. PESEL do takich nie należy. Numer telefonu tym bardziej. Już w styczniu sygnalizowałem, że Miasto Konin pobiera je bezprawnie. Narusza to m.in. zasadę legalizmu — art. 7 Konstytucji RP, zasadę minimalizacji danych — art. 5 ust. 1 lit. c RODO i wiele innych. Kto chce poczytać resztę, niech wyszuka sobie inne wyroki i rozstrzygnięcia, bo nie ma sensu tutaj wszystkiego przytaczać.
Jak można rozwiązać ten problem? Po pierwsze: spis wyborców. Wskazuje dokładnie osoby, które w gminie mogą głosować, jednocześnie wszystkich uprawnionych do głosowania powyżej 18. roku życia. Po drugie: Karta Mieszkańca. Osoby poniżej 18. roku życia posiadają wydawane przez konińskie szkoły Karty Mieszkańca, które uprawniają ich do darmowych przejazdów autobusami MZK. Konińska Karta Seniora może być narzędziem do weryfikacji w przypadku seniorów. Dzieci poniżej 7. roku życia i niemowlęta (one również mogą głosować!) mogłyby być zgłaszane przez rodziców np. na miesiąc przed rozpoczęciem głosowania. Podobnie jak osoby mające jedynie związek z Koninem, a niekoniecznie w nim mieszkający — jak było do tej pory.
Co do tego ostatniego zagadnienia, to może niech wypowie się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy, sygn. I SA/Bd 593/19, by zakończyć wiecznie powracający temat definicji mieszkańca w KBO:
Krąg osób uprawnionych do udziału w konsultacjach został określony przez samego ustawodawcę — są to mieszkańcy gminy, czyli osoby zamieszkujące w miejscowości położonej na jej obszarze z zamiarem stałego pobytu.
Bardziej rozwinięta i uszczegółowiona argumentacja powyższego fragmentu wyroku, poniżej:
Należy przy tym zaznaczyć, iż przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie definiują pojęcia mieszkańca, dlatego też w tym względzie trzeba sięgnąć do przepisów kodeksu cywilnego (patrz. Ustawa o samorządzie Gminnym. Komentarz. Wolters Kluwer. Wydanie I, rok 2016, komentarz do art. 5a). "W myśl art. 25 k.c. miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jak wyjaśnia M. Pazdan: 'w świetle art. 25 k.c. o miejscu zamieszkania decydują dwa czynniki: zewnętrzny (faktyczne przebywanie tj. corpus) i wewnętrzny (zamiar stałego pobytu, czyli animus manendi), występujące i trwające łącznie'. Tylko osoby fizyczne, które spełniają powyższe przesłanki, są mieszkańcami gminy i — ipso iure — członkami wspólnoty samorządowej. Również do utraty dotychczasowego miejsca zamieszkania niezbędna jest zmiana obu przesłanek, tj. zerwanie faktycznej łączności z daną miejscowością z odpowiednim zamiarem; sama nieobecność fizyczna, nawet długotrwała, nie powoduje zmiany miejsca zamieszkania, jeżeli nie towarzyszy jej odpowiedni zamiar. Mieszkańcem jest także osoba fizyczna nieposiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych, nieposiadająca polskiego obywatelstwa, a także pozbawiona praw publicznych. Oznacza to, że zarówno osoby, które:
1) nie ukończyły 18 roku życia;
2) zostały ubezwłasnowolnione całkowicie;
3) są obcokrajowcami (nawet apatrydami);
4) zostały pozbawione praw publicznych w prawomocnym wyroku sądowym;
– posiadają status mieszkańca oraz mogą uczestniczyć w konsultacjach społecznych".
Jest to ten sam wyrok WSA w Łodzi, który przytoczyłem poprzednio. Dlatego dajmy już spokój dywagacjom, kim jest mieszkaniec, skoro jego definicję określiła ustawa. Potwierdzają ją zaś sądy.
Jak pisałem, rozstrzygnięć nadzorczych i wyroków jest mnóstwo, co najmniej kilkadziesiąt. Dlatego nie widzę sensu, by jak to wspomniał na sesji Prezydent Korytkowski, Konin otrzymywał swoje własne rozstrzygnięcie nadzorcze wykazujące, iż zapisy dotyczące numeru PESEL i telefonu są niezgodne z prawem. Takich pism jest już wystarczająco dużo, by dokonać zmian w KBO. Tym bardziej, że podpowiedziałem wyżej, jak ten problem można rozwiązać.
http://g.ekspert.infor.pl/p/_dane/akty_pdf/U78/2018/150/3401.pdf;
https://luwwlublinie.bip.gov.pl/fobjects/download/545132/rozstrzygniecie-nadzorcze-pdf.html;
http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/00864A511D;
http://g.ekspert.infor.pl/p/_dane/akty_pdf/U85/2019/80/3526.pdf;