Nadzór Prezydenta nad instytucjami kultury a prawo

Swojego czasu problem ze statutem Filharmonii Gorzowskiej poruszyła Alina Czyżewska z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska. Jak się to wszystko rozpoczęło, o co chodziło, z czego zrobił się taki ferment, możecie przeczytać w linkach pod tekstem. Ja zaś posłużę się tą sprawą, by wyjaśnić swoje stanowisko ws. nadzoru instytucji kulturalnych.

Otóż zarówno Miejska Biblioteka Publiczna, jak Koniński Dom Kultury i Młodzieżowy Dom Kultury podlegają pod ustawę o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej. Pełen opis i zasady gospodarki instytucji kulturalnej opisuje rozdział III wspomnianej ustawy. Nie ma w niej słowa o nadzorze Prezydenta nad jej funkcjonowaniem. Nie znajdziemy też takich informacji w ustawie o samorządzie gminnym.

Miasta, gminy, wsie, rząd, sędziowie i wszystkie instytucja publiczne muszą funkcjonować w granicach prawa. To z kolei oznacza, że nie mogą nie wykonywać zapisów ustaw, uchwał, rozporządzeń i innych aktów prawnych; nie mogą też wykonywać tego, czego w tych aktach prawnych nie ma zapisane. Jeżeli dochodzi do jednej z tych sytuacji, mamy do czynienia z łamaniem lub naruszeniem prawa. I w ten sposób opisałem, jak działa zasada legalizmu, gwarantowana art. 7 Konstytucji RP.

Dlatego punkty:

„Nadzór nad Biblioteką sprawuje Prezydent Miasta Konina.” Statutu MBP w Koninie,

„Nadzór nad KDK sprawuje Prezydent Miasta Konina.” Statutu KDK,

„Nadzór nad MDK sprawuje Prezydent Miasta Konina.” Statutu MDK w Koninie,

nie posiadają podstawy prawnej. Wniosek: stanowią naruszenie prawa i należy go zmienić.

Aby nie być gołosłownym dodaję fragmenty trzech różnych rozstrzygnięć nadzorczych dotyczących tej kwestii. Na początek może to z dnia 4 lutego 2013 ws. NK-II.4131.105.2013.AK:

Wszelka ingerencja organu stanowiącego polegająca na przyznaniu organizatorowi kompetencji nadzorczych jest nieuprawnionym naruszeniem samodzielności jednostki organizacyjnej.

Kolejne, Wojewody Mazowieckiego z dnia 22 lipca 2014 roku nr Lex-R.4131.29.2014.MN:

Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 5 grudnia 2001 roku w sprawie SA/Sz 733/01: „Instytucja kultury jako osoba prawna jest odrębnym w stosunku do gminy podmiotem prawa, z własnym majątkiem, środkami trwałymi, przychodami oraz kosztami, samodzielnie gospodarującą w ramach posiadanych środków”. Zasady gospodarowania środkami finansowymi biblioteki określa Rozdział 3 ustawy o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej. Jednocześnie żaden z zapisów ustawy nie przyznaje organowi wykonawczemu Gminy kompetencji do nadzorowania działań dyrektora biblioteki. Brak też podstawy prawnej do wprowadzania do statutu biblioteki zapisów, na mocy których organ wykonawczy może nadzorować działalność samodzielnego, posiadającego osobowość prawną podmiotu.

I jeszcze Wojewody Dolnośląskiego z dnia 1 lutego 2016 roku, nr Nk-N.4131.96.3.2016.Jb:

Zauważyć również należy, że instytucja kultury jest samorządową osobą prawną, a więc cechuje się samodzielnością i autonomią działania.

Teraz dla odmiany wyrok sądu. Powyżej już został wspomniany wyrok NSA z 2001 roku, uzupełnię go nowszym, z dnia 20 marca 2008 roku, sygn. akt. I SA/Wa 134/08:

Instytucja kultury, jako osoba prawna jest całkowicie odrębnym w stosunku do gminy podmiotem prawa, z własnym majątkiem, środkami trwałymi, przychodami oraz kosztami, samodzielnie gospodarującą w ramach posiadanych środków. Samodzielność instytucji kultury jako osoby prawnej, oznacza także, zdaniem Sądu, że organizator nie może w sposób dowolny samodzielnie modyfikować zakresu działalności instytucji kultury.

Pięć dokumentów w zupełności wystarczy, by mieć pewność, iż wskazane zapisy są bezprawne. Jeżeli zaś zadajecie sobie pytanie, kto w takim razie odpowiada za nadzór nad bibliotekami lub domami kultury w Koninie, odpowiadam: Miasto Konin… Miasto, czyli kto? Już wyjaśniam, a pomoże mi w tym Konstytucja RP, ustawa o samorządzie gminnym i Statut Miasta Konina. Najpierw może art. 16 ust. 1 Konstytucji RP:

Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

Dalej ustawa o samorządzie gminnym, art. 1 ust. 1-2:

1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Teraz zaś przywołajmy 3 Statutu Miasta Konina:

Mieszkańcy Miasta Konina tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Ilekroć w niniejszym Statucie jest mowa o Mieście, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową Miasta Konina oraz jego terytorium.

To my, mieszkańcy, sprawujemy ten nadzór. Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, mamy do tego silniejszą podstawę prawną od Prezydenta Miasta Konina. Gwarantuje nam go Konstytucja RP – najważniejszy dokument dla Polski, najważniejsza dla Miasta ustawa i jego Statut – najważniejszy lokalny dokument.

Powiecie: „No dobrze. Świetnie to wygląda. I to nam dyrektorzy powinni dawać swoje sprawozdania finansowe? To my mamy ich rozliczać?” W pewnym sensie tak. Sprawozdania powinny zostać opublikowane i powinniśmy mieć do nich wgląd, ponieważ stanowią informację publiczną. Wystarczy umieszczać je w Biuletynie Informacji Publicznej. Zwłaszcza, że cały budżet placówki kulturalnej stanowi jedna dotacja od Miasta (od mieszkańców). Instytucja zaś musi zmieścić swoje wydatki w przekazanej sumie. Rozliczenie z otrzymanej dotacji musi też przedłożyć Prezydentowi Miasta.

Kto więc może sprawdzać i nadzorować działalność takich instytucji jak biblioteka lub dom kultury? Wszystkie instytucje, które ustawowo mogą je kontrolować, na przykład Państwowa Inspekcja Pracy pod kątem warunków pracy itp.

Liczę w tej materii na współpracę konińskich placówek kulturalnych i pozytywne podejście do kwestii nadzoru w ich statutach. Nie widzę też sensu w zdobywaniu dodatkowego pisma potwierdzającego dowiedzioną już tezę. Jedynie pozornie jest to zmiana kosmetyczna w statutach. Wskazuje ona jednak na to, że Biblioteka, KDK i MDK są samodzielne i Prezydent nie ma prawa ingerować w ich działanie. Osobami, które mają za zadanie dbać o działalność placówek są ich dyrektorzy/dyrektorki, nie Prezydent. Stąd pozornie tylko kosmetyczna zmiana stanowi o poważnych konsekwencjach.

 

http://nicdoukrycia.mystrikingly.com/blog/filharmonia-gorzowska-czyli-lopatologicznie-o-prawie-i-granicach-wladzy;

http://nicdoukrycia.mystrikingly.com/blog/ups-i-did-it-again-lamiace-prawo-zmiany-w-statucie-instytucji-kultury;

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19911140493/U/D19910493Lj.pdf;

https://bip.konin.eu/bipredaktor/uchwaly_VII/uchwala_nr_679_01_1520409864.pdf;

http://kdk.konin.pl/zakres-dzialalnosci-i-misja/statut;

http://www.mdkkonin.pl/images/DrukiDP/Statut2019.pdf;

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/U/D19970483Lj.pdf;

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19900160095/U/D19900095Lj.pdf;

https://bip.konin.eu/pdf/prawo-ustawy/statut/STATUT2018.pdf.